طراحی الگوی مطلوب (جایگزین) برنامه درسی تربیت اجتماعی برای دور? راهنمایی تحصیلی ایران

هدف از پژوهش حاضر، طراحی الگوی مطلوب(جایگزین) برنامه درسی تربیت اجتماعی برای دوره راهنمایی تحصیلی کشور است. جهت دستیابی به این هدف، به بررسی و تحلیل پیشینه در ابعاد مختلف پرداخته و سپس به تبیین وضعیت موجود برنامه درسی تربیت اجتماعی پرداخته شد؛ بعد از آن الگوی مطلوب برنامه درسی تربیت اجتماعی طراحی گردید؛ بعد از طراحی الگو به اعتبار بخشی آن پرداخته و پس از تایید، الگوی مطلوب طراحی شده با وضعیت فعلی تربیت اجتماعی در برنامه درسی دوره راهنمایی تحصیلی مقایسه شد و در نهایت نیز پیشنهادهایی در این زمینه ارائه گردید. در این پژوهش، به تفکیک سوالات پژوهشی از روش های مختلف استفاده شده، لیکن روش نهایی روش پژوهش نظریه ای است. برای بررسی وضعیت موجود، ابتدا با استفاده از روش پژوهش تلفیقی: سنتز پژوهی به بررسی و تحلیل تحقیقات انجام شده در زمینه تربیت اجتماعی پرداخته شد. سپس برای تحلیل کتاب های دوره راهنمایی و راهنمای برنامه درسی دوره آموزش عمومی از روش تحلیل محتوا استفاده شد. جهت دستیابی به نتایج دقیق تر، اسناد بالادستی شامل کلیات نظام آموزش و پرورش و مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش نیز بررسی و تحلیل شد. برای طراحی الگوی مطلوب نیز با استفاده از روش پژوهش نظریه ای بر اساس اطلاعات جمع آوری شده به طراحی الگو پرداخته شد. ذکر این نکته ضروری است که در این پژوهش از طراحی الگوی کلاین با توجه به دوگونه تصمیم گیری در خصوص مبانی ارزشی و برنامه ریزی، و همچنین تصمیم گیری در خصوص عناصر تشکیل دهند? ی برنامه درسی، استفاده شده است. نتایج بررسی و تحلیل وضعیت موجود بیانگر این بود که رویکرد موجود در برنامه درسی رسمی فعلی تربیت اجتماعی، رویکرد دیسیپلین محور بوده و اجزاء و عناصر برنامه نیز همسو با این رویکرد می باشد. درصورتی که در وضعیت مطلوب رویکرد برنامه بر پایه اصول: حاکمیت نظام فکری، اعتقادی و ارزشی اسلام، ماهیت و هویت تربیت اجتماعی، ویژگی های رشدی دانش آموزان این دوره، اقتضائات نظری (کلان) و اقتضائات عملی (خرد) نظام آموزشی و رویکرد پیوستاری سه منبع اطلاعاتی در برنامه درسی، بر رویکرد دانش آموز محور و با گذر نرم از دانش آموز محور بر جامعه محور؛ تاکید شده است. هر یک از این اصول نیز ویژگی هایی را دارند. در این طراحی بر چهار عنصر هدف، محتوا، روش های یاددهی- یادگیری و ارزشیابی تاکید و ویژگی هایی برای هر یک برشمرده شد. یکی از مهمترین نکات در برنامه درسی تربیت اجتماعی، تاکید بر مهارت برقراری ارتباط با دیگران (انسان های دیگر، جامعه، خدا و خود) در تربیت اجتماعی می باشد. در مقایسه میان الگوی مطلوب طراحی شده برنامه درسی تربیت اجتماعی که در این پژوهش ارائه شده با برنامه درسی رسمی در دوره راهنمایی نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران، نتایج تفاوت قابل ملاحظه ای را نشان داد. به این صورت که در برنامه درسی فعلی تربیت اجتماعی رویکرد غالب دیسیپلین محور بوده، لیکن برنامه درسی طراحی شده دارای رویکرد غالب فرد محور و جامعه محور است، به این شکل که در طول دوره، گذر نرم از رویکرد فرد محوری به سمت رویکرد جامعه محوری با حاکمیت نظام ارزشی اسلام اتفاق می افتد.